PATRIOTYCZNY KLUBOWY RAJD ROWEROWY IZABELIN – PILASZKÓW – IZABELIN 26 WRZEŚNIA 2021
Organizatorem było Warszawskie Towarzystwo Cyklistów 1886 i WKS Legia Masters, a Rajd przygotowali: Jerzy Gajewski i Wiesław Erenberg.
Miał m.in. na celu: – poznanie historii i terenów działań wojennych 2 Dywizji Piechoty Legionów we wrześniu 1939 roku,
– uczczenie poległych polskich żołnierzy w obronie Ojczyzny na przedpolach Warszawy we wrześniu 1939 roku,
– uczczenie 135. rocznicy powstania Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów.
Rajd odbył się w niedzielę, 26 września 2021 roku. Uczestniczyły w nim 22 osoby w wieku od 6-ciu do 79-ciu lat!, w dwóch grupach: turystycznej BIAŁO i sportowej CZERWONI (szybsze tempo i dłuższy dystans). Start nastąpił o godzinie 11:00 a miejscem docelowym, różnymi trasami przejazdu (34 i 50 km), była podwarszawska wieś Pilaszków, położona na dawnym Trakcie Poznańskim, mocno związana z historią Polski.
Najstarszym właścicielem Pilaszkowa był rycerz Maciej z Pielaszkowa, który dnia 25 września 1425 r. w kancelarii księcia Janusza I Starszego sporządził dokument sądowy. W tutejszym dworze bywali polscy królowie: Jan III Sobieski, Stanisław August Poniatowski, a także inni wielcy, jak książę Józef Poniatowski czy Józef Wybicki, przyszły autor „Mazurka Dąbrowskiego”. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w dworze stacjonował sztab powstańczy; zajął go na swą kwaterę 21 czerwca 1794 r. Jan Henryk Dąbrowski, który 22 czerwca odebrał tu rozkaz Kościuszki mianujący go generałem-majorem; tutaj też książę Józef Poniatowski przystąpił do powstania. W 1789 r. Pilaszków wraz z przyległościami stanowił własność Filipa Antoniego Campioniego, kupca z Werony, który miał w Warszawie sklep korzenny. W 1803 r. przeszedł w ręce Franciszka Ryxa, herbu Pierścień, majora i sekretarza przybocznego króla Stanisława Augusta. W 1892 r. w Pilaszkowie osiadł Mieczysław Marszewski (1857-1916), inżynier komunikacji – budowniczy mostów Poniatowskiego i mostu na Bugu w Zegrzu. Jemu też zawdzięcza dwór obecny kształt architektoniczny. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. we dworze, w jego szczytowym okrągłym okienku, niemcy ustawili ciężki karabin maszynowy, który siał spustoszenie w szeregach nacierających żołnierzy polskich. Stąd właśnie tak duże straty w okolicach Pilaszkowa. Obecnie mieści się w tym dworze od 1995 r. (ale nie działa) Muzeum Dworu Polskiego prezentujące wnętrza dworskie oraz Muzeum Pojazdów Konnych z 50 eksponatami. W parku z aleją lipową i stawami stoi pomnik gen. Dąbrowskiego na koniu. Na osi głównej alei parkowej znajduje się Cmentarz Wojenny żołnierzy poległych 12 i 13 września 1939 r.
Pilaszków, znany przejazdem chyba wszystkim warszawskim kolarzom, ale już ten niewielki Cmentarz – cel Rajdu – ukryty za szpalerem zieleni, jest w ogóle nieznany (brak jakiejkolwiek tablicy czy oznakowania). Umilkły już głosy o wybuchu II wojny światowej, a o kampanii wrześniowej kompletna cisza.
Mottem naszego Rajdu były słowa wypowiedziane przez Marszałka Józefa Piłsudzkiego tak dawno, jakże aktualne i dziś: „Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”.
A we wrześniu, 82 lata temu, koszmar wojny obronnej trwał. Niemiecki najeźdźca okrążał Warszawę, a nasze wojska podjęły próbę przebicia się do stolicy. Dokładnie 10 września na rozkaz nowego dowódcy Armii Łódź, generała Wiktora Thommée, 2 Dywizja Piechoty Legionów miała przebijać się w kierunku na Warszawę. Po początkowych sukcesach w ciężkich walkach o Brwinów, Mszczonów i Błonie, a następnie o Ołtarzew i Ożarów, armia została powstrzymana przez siły niemieckie.12 września pod Błoniem i pobliskimi Święcicami stoczyła bój z nieprzyjacielem zakończony udanym kontrnatarciem, kontynuując następnie marsz na Ożarów w kierunku Warszawy. O świcie 12 września 3 Pułk Piechoty zajmował stanowiska na lewo od szosy Błonie-Ołtarzew, w kierunku Białut. Rano w tym rejonie pułk zorganizował natarcie na Pilaszków i Borzęcin Duży. Na przedpolach Borzęcina natarcie załamało się, a pułk utracił łączność z resztą oddziałów dywizji. Jak tylko łączność odzyskano pułk otrzymał rozkaz wykonania uderzenia na osi Witki-Pogroszew-Umiastów. Szosą warszawską miał prowadzić atak II batalion 4 Pułku Piechoty na kierunku Ołtarzew-Ożarów. Jednak natarcie ruszyło z dużym opóźnieniem. Przygotowanie artyleryjskie szybko przerwano z powodu braku amunicji. Na drodze natarcia pułk natrafił na tylne ubezpieczenie niemieckie, które zlikwidowano. Zdobyto dwór Pogroszew, gdzie pułk otrzymał rozkaz przerwania natarcia. Rano 13 września dowódca podjął decyzję wycofania wojsk do Modlina i 2 Dywizja Piechoty Legionów wznowiła natarcie. Oddziały otrzymały rozkaz posuwania się naprzód bez oglądania się na sąsiadów. To właśnie w okolicach Pilaszkowa, 12 i 13 września, toczyły się najcięższe walki. Zginęło 240 polskich żołnierzy 3 i 4 Pułku Piechoty Legionów, pochowanych przy bramie dworu, w miejscu obecnego Cmentarza Wojennego. Spośród 34 znanych poległych żołnierzy tylko dwóch oznaczonych z imienia i nazwiska, a wśród nich bliski kuzyn przygotowujących ten Rajd – 24-letni kapral Alfred Erenberg, który oddał życie walcząc z wrogiem, broniąc Ojczyzny. Chwała Bohaterom! Cześć Ich pamięci!
W Pilaszkowie i Borzęcinie złożyliśmy wiązanki i zapaliliśmy znicze – poznaliśmy wyżej opisaną historię. Wszyscy wróciliśmy trochę zmęczeni, ale zadowoleni, poznając tereny działań wojennych 2 Dywizji Piechoty Legionów we wrześniu 1939 roku. Każdy z uczestników otrzymał przypinkę „biało-czerwonej flagi”, aby przypominała o poznanej historii i o tym Patriotycznym Rajdzie Rowerowym.
Opracował: Jerzy Gajewski